Ορθοπαιδικό Αθλητιατρικό Κέντρο Ιωαννίνων

Η παρουσία του προσθίου χιαστού συνδέσμου (ΠΧΣ) είναι ιδιαίτερα σημαντική για τη σταθερότητα της άρθρωσης του γόνατος, καθώς αποτελεί τον πρωταρχικό παράγοντα αντίστασης στην πρόσθια κνημιαία ολίσθηση επί του μηριαίου οστού. Δευτερογενώς, αποτελεί τον κύριο παράγοντα αντίστασης στην έσω στροφή του γόνατος. Ο τραυματισμός του είναι μια ιδιαίτερα συχνή αθλητική κάκωση, η συχνότητα της οποίας διαρκώς αυξάνει τα τελευταία χρόνια, καθώς όλο και περισσότεροι άνθρωποι στρέφονται καθημερινά στο χώρο του αθλητισμού.

Σε αντίθεση με άλλους συνδέσμους, ένας τραυματισμός του ΠΧΣ δεν μπορεί να επουλωθεί με απλή συρραφή και το αποτέλεσμα της ρήξης του είναι η δημιουργία επεισοδίων υπεξαρθρήματος της κνήμης επί του μηριαίου κατά τη διάρκεια αθλητικών ή και καθημερινών δραστηριοτήτων, που απαιτούν στροφικές κινήσεις του γόνατος. Παράλληλα, σε ένα γόνατο με ρήξη ΠΧΣ αυξάνεται η πιθανότητα εκφύλισης και νέου τραυματισμού των μηνίσκων και του αρθρικού χόνδρου, με αποτέλεσμα την πρώιμη έναρξη οστεοαρθρίτιδας στο γόνατο. Για το λόγο αυτό, η χειρουργική αντιμετώπιση της ρήξης του συνιστάται με στόχο την αποκατάσταση των φυσιολογικών λειτουργιών του γόνατος. H χειρουργική αποκατάσταση της ρήξης του ΠΧΣ είναι η 6η πιο συχνή χειρουργική ορθοπαιδική επέμβαση σήμερα, με βάση επιδημιολογικά στοιχεία από τις Η.Π.Α.

Η διάγνωση θα στηριχθεί στο μηχανισμό κάκωσης (συνήθως απότομη στροφική κίνηση με το πόδι «κολλημένο» στο έδαφος), την ύπαρξη αιμάρθρου που μπορεί να αποτελεί και το μοναδικό κλινικό εύρημα και στις ειδικές συρταροειδείς δοκιμασίες που εκτελεί ο γιατρός κατά την κλινική εξέταση. Χαρακτηριστικό της οξείας ρήξης είναι ότι ο ασθενής ακούει ένα «κρακ» σαν να σπάει ένα σκοινί κατά τη στιγμή του τραυματισμού του. Στις περισσότερες περιπτώσεις δεν μπορεί να συνεχίσει την αθλητική δραστηριότητα. Η διάγνωση τίθεται πάντα και σε συνδυασμό με μαγνητική τομογραφία του γόνατος.

Ως αστάθεια γόνατος ορίζεται η κατάσταση κατά την οποία η αρθρωση του γόνατος επίκειται σε δυνητική παρεκτόπιση των αρθρικών επιφανειών μεταξυ τους. Η παρεκτόπιση αυτή είναι είτε μερική είτε πλήρης. Οφείλεται σε ρήξη των συνδεσμικών στοιχείων του γόνατος (πρόσθιος χιαστός σύνδεσμος, οπίσθιος χιαστός σύνδεσμος, έσω πλάγιος σύνδεσμος, έξω πλάγιος σύνδεσμος). Συνήθως εκδηλώνεται με αίσθημα αστάθειας του γόνατος ή ακόμη και με υπεξάρθρημα κατά τη διάρκεια συγκεκριμένων δραστηριοτήτων (π.χ. στροφικές κινήσεις, κατέβασμα σκάλας). Η θεραπεία μπορεί να είναι συντηρητική ή χειρουργική, ανάλογα με το είδος της κάκωσης, το βαθμό της αστάθειας και το επίδεδο δραστηριότητας του ασθενούς.

Με τον όρο αρθρίτιδα γόνατος περιγράφουμε γενικά την ύπαρξη φλεγμονής στην άρθρωση του γόνατος. Η πιο συχνή αιτία αρθρίτιδος είναι η οστεοαρθρίτιδα, μια νόσος που χαρακτηρίζεται από σταδιακή εκφύλιση του αρθρικού χόνδρου. Συνήθως προσβάλλει άτομα ηλικίας 50-60 ετών. Η μετατραυματική αρθρίτιδα έχει κοινά στοιχεία με την οστεοαρθρίτιδα. Εμφανίζεται μετά από τραυματισμούς (κατάγματα, ρήξεις συνδέσμων ή μηνίσκων). Αρθρίτιδα ακόμη συναντάμε σε αυτοάνοσα νοσήματα όπως ρευματοειδής αρθρίτιδα. Όλες αυτές οι καταστάσεις χαρακτηρίζονται από έλλειψη μικροβιακού παράγοντα. Στη σηπτική όμως αρθρίτιδα ο αιτιολογικός παράγοντας είναι μικροβιακός. Στις αθλητικές κακώσεις η πιο συχή αιτία αρθρίτιδος είναι η μετατραυματική. Η αντιμετώπιση της αρθρίτιδος του γόνατος μπορεί να είναι συντηρητική (φυσικοθεραπεία, χορήγηση παυσίπονων, μη-στεροειδών αντιφλεγμωνωδών, γλυκοζαμίνης και χονδροϊτίνης, ενδαρθρική έγχυση κορτικοστεροειδών και υαλουρονικού οξέως) ή χειρουργική (οστεοτομία, αρθροσκοπικό shaving, τρυπανισμοί, κάλυψη ελλειμμάτων με αυτόλογα χονδροκύτταρα ή οστεοχόνδρινα αυτομοσχεύματα και τελικά μερική ή ολική αρθροπλαστική γόνατος).

Ο αρθρικός χόνδρος καλύπει τις επιφάνειες των οστών μέσα στον αρθρικό θύλακο. Πρόκειται για ανθεκτικό ιστό με αυξημένη ελαστικότητα. Διευκολύνει την κίνηση στην άρθρωση ενώ ταυτόχρονα απορροφά σημαντικό μέρος των φορτίων που ασκούνται στις αρθρικές επιφάνειες των οστών. Οι βλάβες του έγκεινται σε άμεσο τραυματισμό ή εκφύλιση. Κυμαίνονται από απλή λύση της συνέχειας του έως την πλήρη διάβρωσή του με συνέπεια την αποκάλυψη του υποκείμενου οστού. Οι κλινικές εκδηλώσεις είναι πόνος, περιορισμός της κίνησης και σε ορισμένες περιπτώσεις οίδημα της άρθρωσης. Έχει αποδειχθεί οτι βλάβες μικρού βαθμού ίσως εξελιχθούν σε μεγαλύτερες αν αφεθούν χωρίς θεραπεία. Η αντιμετώπιση μπορεί να είναι συντηρητική (φυσικοθεραπεία, χορήγηση παυσίπονων, μη-στεροειδών αντιφλεγμωνωδών, γλυκοζαμίνης) ή χειρουργική (αρθροσκοπικό shaving, τρυπανισμοί, κάλυψη ελλειμμάτων με αυτόλογα χονδροκύτταρα ή οστεοχόνδρινα αυτομοσχεύματα).

Όσον αφορά τις συνδεσμικές βλάβες, τις θλάσεις και τις τενοντίτιδες, όταν τα τραυματισμένα μέρη εμπλέκονται στη λειτουργία των υπό εξέταση μυών απαιτείται η πλήρης ιατρική αποκατάσταση πριν την πραγματοποίηση του ελέγχου.
Μετά από χειρουργικές επεμβάσεις αποκατάστασης, όπως η πλαστική ΠΧΣ με την οποία ασχολούμαστε κατά κύριο λόγο στο εργαστήριο, τα κριτήρια που λαμβάνουμε υπ΄ όψη μας είναι κυρίως τα εξής:
• Το είδος της επέμβασης. Στην αποκατάσταση ΠΧΣ για παράδειγμα υπολογίζουμε ότι στις τελευταίες μοίρες της έκτασης παράγεται αυξημένη πρόσθια διατμητική δύναμη στην άρθρωση του γόνατος και κατά συνέπεια σε πρόωρη φόρτιση με ασκήσεις ανοιχτής κινητικής αλυσίδας υπάρχει αυξημένος κίνδυνος για το μόσχευμα.
• Τη συνολική πορεία της αποκατάστασης. Αθλητές που ακολουθούν δυναμικά προγράμματα αποκατάστασης μπορούν και πρέπει να ελεγχθούν μυοδυναμικά νωρίτερα από αθλούμενους που έχουν ακολουθήσει συντηρητικά προγράμματα με περιορισμένες συνεδρίες ασκήσεων.
Σύμφωνα με τα παραπάνω ο χρόνος του πρώτου μυοδυναμικού test μετά από
πλαστική ΠΧΣ κυμαίνεται από 4-6 μήνες μετά την αποκατάσταση.

* Η μέθοδος της υπερηχοτομογραφίας είναι μια μη επεμβατική και ανώδυνη μέθοδος
* Είναι ευρέως διαθέσιμη, εύκολη στη χρήση και λιγότερο δαπανηρή σε σύγκριση με άλλες απεικονιστικές μεθόδους.
* Δεν χρησιμοποιεί ιονίζουσα ακτινοβολία
* Παρέχει χρήσιμες πληροφορίες για τους μαλακούς ιστούς οι οποίοι δεν απεικονίζονται στις απλές ακτινογραφίες.
* Δεν προκαλεί κανένα πρόβλημα στην υγεία και επομένως μπορεί να επαναληφθεί όσες φορές είναι απαραίτητο.
* Παρέχει μια δυναμική απεικόνιση των εξεταζόμενων δομών, επιτρέποντας την αλληλεπίδραση μεταξύ του ιατρού και του ασθενή
* Σε αντίθεση με την μέθοδο της μαγνητικής τομογραφίας, δεν επηρεάζεται από μεταλλικά εμφυτεύματα και είναι άριστη εναλλακτική μέθοδος για κλειστοφοβικούς ασθενείς
* Ενδεχομένως να υπερέχει της μαγνητικής τομογραφίας στην απεικόνιση των τενόντων.

Ο εργοσπιρομετρικός έλεγχος χρησιμοποιείται για την αξιολόγηση παραμέτρων που αφορούν την αερόβια αντοχή και τις αναερόβιες ικανότητες των αθλητών. Περιλαμβάνει τέστ μεγίστης πρόσληψης οξυγόνου (VO2max), καμπύλης ανοχής γαλακτικού οξέος και κατωφλίου συγκέντρωσης καματογόνων ουσιών, ρυθμού κάθαρσης γαλακτικού και υπολογισμό αναπνευστικών παραμέτρων (απλή σπιρομέτρηση και εργοσπιρομέτρηση). Ο εργοσπιρομετρικός έλεγχος πραγματοποιείται σε δαπαεδοεργόμετρο ή ποδηλατοεργόμετρο. Αθλητές ποδοσφαίρου, στίβου, κωπηλασίας, ποδηλασίας, άρσης βαρών, χειροσφαίρισης κλπ, πολλοί εκ των οποίων επαγγελματίες ή επιπέδου εθνικής ομάδας, έχουν αξιολογηθεί και συνεχίζουν να αξιολογούνται σε τακτική βάση. Επιπλέον, ερασιτέχνες αθλητές καθώς και ασκούμενοι που ενδιαφέρονται για την βελτιστοποίηση της φυσικής τους κατάστασης μπορούν να πραγματοποιήσουν εργοσπιρομετρικό έλεγχο. Προϋπόθεση για εργοσπιρομετρικό έλεγχο είναι η ύπαρξη πρόσφατου καρδιολογικού ελέγχου καθώς και η τακτική ενασχόληση με άθλημα (τουλάχιστον 3-4 προπονήσεις/εβδομάδα). Ο εργοσπιρομετρικός έλεγχος πραγματοποιείται 2-4 φορές σε ετήσια βάση ανάλογα με το άθλημα, το επίπεδο του αθλητή και το ετήσιο αγωνιστικό πρόγραμμα. Τα αποτελέσματα του ελέγχου είναι καθοριστικά για την αναγνώριση και βελτιστοποίηση των υικών χαρακτηριστικών του αθλητή, την επιλογή του κατάλληλου προπονητικού προγράμματος καθώς και την αξιολόγηση αυτού μέσω συνεχόμενων ελέγχων.

Έχει διαπιστωθεί ότι συμβαίνει περίπου μια ρήξη ΠΧΣ για κάθε 1500 ώρες που δαπανούνται σε άσκηση ή σε αθλητικές δραστηριότητες, όπως το ποδόσφαιρο, το σκι, η καλαθοσφαίριση, το βόλεϊ κ.α. Κάθε χρόνο αναφέρονται στις Η.Π.Α περίπου 250.000 ρήξεις προσθίου χιαστού συνδέσμου. Η πλειοψηφία αυτών των τραυματισμών σχετίζονται με τον αθλητισμό και συμβαίνει κυρίως στα άτομα ηλικίας από 15 έως 44 χρονών. Οι γυναίκες αθλήτριες τραυματίζονται πιο εύκολα σε σχέση με τους άνδρες. Τα επιδημιολογικά στοιχεία δείχνουν ότι έχουν έως και 6 φορές περισσότερες πιθανότητες να τραυματιστούν. Η ρήξη του ΠΧΣ λοιπόν, είναι ένας αρκετά κοινός τραυματισμός και ιδιαίτερα σημαντικός γι' αυτούς που ασχολούνται με τον αθλητισμό καθώς και για τις γυναίκες.